   |
|
 
|
Lekarze weterynarii dawnego Cieszynana przełomie XIX i XX wiekuPraca lekarza weterynarii na przełomie XIX i XX wieku (tak jak i obecnie) nie należała do lekkich. Prócz leczenia i profilaktyki zwierząt (głównie koni pracujących w wojsku i zwierząt gospodarskich, a w większych miastach również towarzyszących - głównie psów) do jego zadań należało m.in. badanie ich stanu zdrowia, rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie chorób zwierząt (w tym wielu obecnie już nie występujących na naszym terenie jak choćby gruźlica, księgosusz (pomór bydła), pryszczyca, wąglik, wścieklizna, nosacizna, czy choroba cieszyńska), nadzór nad produkcją produktów pochodzenia zwierzęcego (miejski lekarz weterynarii był również kierownikiem miejskiej rzeźni i nadzorował mleczarnie), wydawanie opinii i orzeczeń, kontrole graniczne, nadzór nad dobrostanem zwierząt czy udzielanie porad i konsultacji (szczególnie w środowiskach wiejskich). Pamiętać jednak należy, że ówcześni lekarze weterynarii nie dysponowali dostępnymi obecnie chemioterapeutykami, szczepionkami i sprzętem oraz bazowali na dostępnej wówczas wiedzy. 
Austro-węgierskie prawo umiejscawiało urzędowych lekarzy weterynarii wzorem pruskim jako urzędników swoistej „policji weterynaryjnej” w strukturach publicznej służby zdrowia. Ustawa z dnia 30 kwietnia 1870 r. względem organizacyi publicznej służby zdrowia ustanawiała administrację państwową jako odpowiedzialną za całą służbę zdrowia oraz dokonywała podziału obowiązków na te należące do administracji centralnej (wśród nich było m.in. przestrzeganie ustaw odnoszących się do chorób zaraźliwych, endemii, epidemii i zarazy na bydło, tudzież względem kwarantanny i zakładów kontumacyjnych (kwarantanny - przyp. aut.) dla bydła) oraz gminnej (m.in. przestrzeganie przepisów sanitarno-policyjnych (...) względem żywności (oględziny bydła i mięsa itp.) oraz sanitarno-policyjne czuwanie nad targowicami bydła i transportami bydła). Do tych celów gminy na podstawie własnych statutów mogły powoływać miejskich lekarzy weterynarii, a na szczeblu starostw (Bezirk, w roku 1910 starostwo cieszyńskie obejmowało obszar 730 km² i 70 gmin, w tym 49 w cieszyńskim okręgu sądowym i 21 w jabłonkowskim, zamieszkałych łącznie przez 97974 osoby) jako organ administracji centralnej stał c.k. lekarz powiatowy, a w razie potrzeby również c.k. powiatowy lekarz weterynarii (k.u.k. Bezirkstierarzt). Organy powiatowe podlegały Krajowym Radom Zdrowia z krajowymi referentami zdrowia i krajowymi lekarzami weterynarii (Austro-Węgry podzielone były na kraje koronne), a te z kolei Najwyższej Radzie Zdrowia z referentem do spraw zdrowia w c.k. Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. W przypadku Cieszyna c.k. powiatowy lekarz weterynarii powoływany był przez prezydenta Śląska Austriackiego z siedzibą w Opawie. Ustawa z dnia 27 września 1901 r. którą (...) zostają na nowo uregulowane stosunki służbowe weterynarzów urzędowych, pełniących obowiązki w rządowej administracyi weterynaryjnej ostatecznie usystematyzowała zadania urzędowych lekarzy weterynarii i wprowadziła ich podział na: asystentów weterynarskich (do czynności praktycznych przy władzach krajowych, jako forma przygotowania do posady urzędnika, mogli nimi być również studenci), weterynarzy powiatowych (posada przy każdym starostwie), starszych weterynarzy powiatowych (jak poprzednio, jednakże wyższy stopień służbowy), inspektorów weterynarskich (zastępcy krajowych referentów weterynarskich), krajowych referentów weterynarskich (urzędnicy stopnia krajowego, mający decydujący głos w obradach Krajowej Rady Zdrowia) oraz ministerialnego referenta w sprawach weterynaryjnych (przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych). 
Po Wielkiej Wojnie, w roku 1920, miasto Cieszyn zostało podzielone między dwa nowe organizmy państwowe: Rzeczpospolitą Polską i Republikę Czechosłowacką - na Cieszyn i Czeski Cieszyn (Český Těšín). 13 stycznia 1919 r. wszedł w życie podpisany przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego dekret w przedmiocie wyłączenia służby weterynaryjnej z kompetencji Ministra Spraw Wewnętrznych i przekazania tejże służby Ministerstwu Rolnictwa i Dóbr Państwowych, podobnie w Czechosłowacji służby weterynaryjne podporządkowano Ministerstwu Rolnictwa (Ministerstvo zemědělství). Działające dotychczas sprawnie lokalne struktury nie zostały jednak zmienione: nadal istniało w obu miastach stanowisko powiatowego lekarza weterynarii oraz miejskiego lekarza weterynarii (będącego jednocześnie kierownikiem miejskiej rzeźni). W odrodzonej Polsce podjęto działania w celu ujednolicenia prawa weterynaryjnego, gdyż nowy organizm państwowy powstał z terenów będących pod wcześniejszym zarządem trzech państw, w których obowiązywało inne prawo. Natomiast władze czechosłowackie bazowały w zasadzie na prawie austro-węgierskim. W dwudziestoleciu międzywojennym w Cieszynie powstała Państwowa Wyższa Szkoła Gospodarstwa Wiejskiego, która zatrudniała również lekarza weterynarii jako wykładowcę, zatem prócz prywatnej praktyki i funkcji urzędowych (powiatowy i miejski lekarz weterynarii) można było tu znaleźć również pracę w szkolnictwie wyższym. II wojna światowa, w której działaniach cieszyńscy lekarze weterynarii brali czynny udział (większość powołana została do służby czynnej w Wojsku Polskim) przerwała ich kariery zawodowe i niejednokrotnie rzuciła z dala od Cieszyna. Po wojnie odbudową struktur weterynaryjnych w nowej polskiej rzeczywistości zajęła się kolejna grupa lekarzy - to jednak temat na osobne opracowanie. Pamięci cieszyńskich lekarzy weterynarii Karol Némeček (również Nemeczek) - ur. 9 maja 1844 roku w Fulneku (obecnie Czechy), zm. 19 sierpnia 1879 roku w Cieszynie. Zamieszkał początkowo na piętrze kamienicy pod adresem Neustadt 54 (obecnie ulica Nowe Miasto 12). Prywatną praktykę chorób bydła w Cieszynie prowadził w kamienicy pod adresem Konviktgasse 103 (gdzie się później przeprowadził) od roku 1874 (obecnie kamienica ta nie istnieje, stała obok skrzyżowania ulicy Regera i Szerokiej, tuż obok obecnego Muzeum Śląska Cieszyńskiego). Po wejściu w życie ustawy z dnia 30 kwietnia 1870 r. względem organizacyi publicznej służby zdrowia mianowany c.k. powiatowym lekarzem weterynarii w Cieszynie. Aktywny członek Towarzystwa Rolniczego dla Śląska Cieszyńskiego. Posługiwał się co najmniej trzema językami: czeskim (pochodził z Moraw), niemieckim (ze względu na piastowaną funkcję i wykształcenie w Wiedniu) oraz polskim (reklamy w polskich czasopismach rolniczych i lokalnej prasie). Zmarł nagle w wieku 35 lat, pochowany na Cmentarzu Szpitalnym w Cieszynie (cmentarz przy kościele św. Jerzego - obecnie nie istnieje). Jak wspominała polskojęzyczna prasa: „powszechny zjednał sobie szacunek w okolicy”. 
 
Rudolf Hofer - ur. 22 lipca 1848 roku w Cieszynie, zm. 16 marca 1906 roku tamże. Mieszkał w należącej do jego rodziny kamienicy pod adresem Oberring 305 (obecnie Górny Rynek 4), tam też co najmniej od roku 1870 prowadził prywatną praktykę. Od roku 1870 był miejskim lekarzem weterynarii (nadzór nad miejskimi jatkami, targami zwierząt, badanie mięsa), a od roku 1876 również kierownikiem nowej cieszyńskiej rzeźni oddanej do użytku przy obecnych ulicach Rzeźniczej i Mostowej. Po śmierci lek. wet. Karola Nemeczka sprawował również do roku 1898 funkcję c.k. powiatowego lekarza weterynarii. W roku 1905 przeszedł na emeryturę. Zmarł w wieku 57 lat, pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie, nagrobek nie zachował się do naszych czasów. 
Edmund Heilig - ur. 20 czerwca 1870 roku w Proßnitz in Mähren (obecnie Prościejów w Czechach), zm. przed rokiem 1936. Sprowadził się do Cieszyna w roku 1893 i przez krótki czas prowadził praktykę przy Konviktgasse 6 (obecnie budynek Muzeum Śląska Cieszyńskiego). W styczniu 1895 roku ze względu na niewystarczające dochody wnioskował do Sejmu Śląskiego w Opawie o przyznanie rocznej subwencji w wysokości 200 złotych reńskich, której jednak nie otrzymał. Nie występuje już w księdze adresowej miasta Cieszyna z roku 1898. Następnie prowadził praktykę w rodzinnym Prościejowie, zajmował się również entomologią. Podczas Wielkiej Wojny w roku 1917 odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi Cywilnej z Koroną. 
Engelbert Siersch - ur. 5 kwietnia 1864 roku, zm. 6 sierpnia 1937 roku w Cieszynie. Dyplom lekarza weterynarii uzyskał w roku 1886 na uczelni wiedeńskiej, a następnie podjął pracę jako miejski lekarz weterynarii i kierownik rzeźni w Sarajewie (obecnie Bośnia i Hercegowina). Przed 16 grudnia 1905 roku, kiedy to zastąpił na stanowisku lekarza miejskiego i kierownika cieszyńskiej rzeźni lek. wet. Rudolfa Hofera, był c.k. powiatowym lekarzem weterynarii w Althofen (Karyntia). W Cieszynie zamieszkał tuż obok cieszyńskiej ubojni na Schlachthausstraße 10 (następnie Mostowej 4). Prócz funkcji urzędowych prowadził prywatną praktykę lekarską, lecząc głównie zwierzęta gospodarskie na podcieszyńskich wsiach. Funkcję miejskiego lekarza weterynarii sprawował również w dwudziestoleciu międzywojennym w części Cieszyna, która znalazła się po podziale miasta w Polsce. W roku 1931 obchodził jubileusz 25 lat pracy na tym stanowisku, a podziękowania w sali sesyjnej cieszyńskiego ratusza składał mu burmistrz Władysław Michejda. 15 stycznia 1933 roku przeszedł na emeryturę, a na stanowsku lekarza miejskiego zastąpił go lek. wet. Karol Węglorz. Nawet będąc już na emeryturze nie odmawiał jednak rolnikom pomocy. W kołach rolniczych znany jako sumienny doradca, w lokalnej prasie tak opisywany: „bogaty doświadczeniem, uzdolniony i zamiłowany w swym zawodzie był najlepszym przyjacielem rolników. Kiedy wzywano go do pomocy, nie znał nigdy pory dnia ani odległości. W wielu przypadkach wykazywał bezinteresowność.” Zmarł w wieku 73 lat, a w pogrzebie brały udział „liczne rzesze włościaństwa”. Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie (sektor XVI / rząd 1 / numer 13). 
Eduard Blasch - ur. 17 października 1869 roku, zm. 17 stycznia 1937 roku w Czeskim Cieszynie. Przed rokiem 1898 pracował jako obwodowy lekarz weterynarii w Jabłonkowie. W roku 1898 powołany na stanowisko c.k. powiatowego lekarza weterynarii w Cieszynie, w lutym 1910 roku awansowany przez c.k. Prezydenta Krajowego Śląska na c.k. starszego powiatowego lekarza weterynarii (Bezirksoberthierarzt). Początkowo mieszkał z rodziną w kamienicy przy Bahnhofstraße 11, od roku 1903 w kamienicy własnej przy Bahnhofstraße 3 (obecnie ulica Dworcowa (Nádražní) 6 w Czeskim Cieszynie), wybudowanej przez Alberta Dostala (na kamienicy zachował się ozdobny monogram z literami ELB - małżeństwo Eduard i Luise Blasch). Po podziale miasta w roku 1921 został referentem weterynaryjnym w czeskocieszyńskim urzędzie powiatowym (Okresní úřad), a po śmierci dr. Leopolda Neumanna - miejskiego lekarza weterynarii Czeskiego Cieszyna w roku 1930, objął również i to stanowisko (w tym kierownika otwartej w roku 1929 czeskocieszyńskiej rzeźni). Współpracował z wieloma organizacjami rolniczymi, wygłaszał szereg wykładów i pogadanek dla rolników na tematy związane z lecznictwem i profilaktyką chorób zwierząt gospodarskich. W lutym 1931 roku przeszedł na emeryturę. Fotograf-amator, od roku 1908 do śmierci prezes Cieszyńskiego Klubu Fotografów-Amatorów (Amateurphotographenklub Teschen). Zmarł w wieku 67 lat i został pochowany na Cmentarzu Centralnym w Czeskim Cieszynie. W lokalnej polskojęzycznej prasie wspominany jako „powszechnie znany i lubiany dla znakomitej wiedzy i zdolności swoich, jak też dla uprzejmego charakteru”, który „pozostawił po sobie pamiątkę sumiennego i sprawiedliwego urzędnika i dobrego człowieka”. 
Józef Halama - ur. 18 września 1875 roku w Wiśle, zm. 19 lutego 1948 roku tamże. Dyplom lekarza weterynarii uzyskał w roku 1898 na uczelni wiedeńskiej, w roku 1901 został obwodowym lekarzem weterynarii w Błędowicach Dolnych. Podczas Wielkiej Wojny w roku 1917 odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi Cywilnej z Koroną. Od początku lat 20. do końca października roku 1932 na stanowisku powiatowego lekarza weterynarii w Cieszynie (siedziba starostwa powiatowego i biuro powiatowego lekarza weterynarii znajdowały się wówczas na ulicy Szerokiej). Mieszkał wówczas w kamienicy przy ulicy Stalmacha 22. Następnie został obwodowym lekarzem weterynarii w rodzinnej Wiśle, gdzie zmarł w wieku 72 lat. Józef Golachowski - ur. 17 czerwca 1891 roku w Nowym Sączu, zm. 24 grudnia 1979 roku w Gdyni. Dyplom lekarza weterynarii uzyskał w roku 1919 na uczelni lwowskiej. Był profesorem higieny zwierząt gospodarskich w działającej od roku 1922 Państwowej Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Cieszynie przy ulicy Kraszewskiego 11 (obecnie Zespół Szkół im. Władysława Szybińskiego). Mieszkał w wybudowanej w latach 1920-22 przez Województwo Śląskie kamienicy przy ulicy Lenaua 9 (obecnie Wyspiańskiego 9). Bardzo aktywny propagator wiedzy z dziedziny medycyny weterynaryjnej i hodowli zwierząt: prowadził liczne odczyty dla rolników, zamieszczał artykuły prasowe w prasie rolniczej, a nawet wykorzystywał do tego celu radio (seria popołudniowych pogadanek w rozgłośni katowickiej Polskiego Radia pod koniec lat 20. i na początku 30. np. „Pryszczyca u zwierząt racicznych”, „Nowa ustawa o rewizji mięsa”, „Gruźlica bydła i jej znaczenie w hodowli”, „O nosaciźnie”, „Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach u zwierząt domowych”, a następnie pod koniec lat 30. również na antenie ogólnopolskiej). Autor wydanej w roku 1926 popularnonaukowej publikacji „Choroby zwierząt domowych i ich leczenie”. W roku 1937 uzyskał tytuł doktora nauk weterynaryjnych na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Prócz nauczania prowadził także prywatną praktykę lekarską w Cieszynie. Po przeniesieniu w roku 1950 Wyższej Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego z Cieszyna do Olsztyna wyjechał z miasta. Po wojnie pracował m.in. w państwowym punkcie weterynaryjnym w Sierakowicach (woj. pomorskie), a następnie osiadł w Gdyni. Po przejściu na emeryturę działał m.in. w gdyńskim oddziale Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami. Zmarł w wieku 88 lat i pochowany został na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni (sektor 13 / rząd 40 / numer 10). 
Leopold Neumann - ur. 26 kwietnia 1893 w Przywozie (obecnie gmina katastralna w Ostrawie), zm. 29 października 1930 roku w Czeskim Cieszynie. Pochodził z rodziny o tradycjach lekarsko-weterynaryjnych - jego ojciec Ignacy był lekarzem weterynarii w Przywozie. Od roku 1924 miejski lekarz weterynarii w Czeskim Cieszynie, od roku 1929 również kierownik nowo otwartej miejskiej rzeźni przy ulicy Na Olšinách (Olsalände). Prowadził również prywatną praktykę. Po przybyciu do Czeskiego Cieszyna zamieszkał w kamienicy przy ulicy Hrabinská (Grabinastraße) 1 (obecnie Karvinská (Karwińska) 21 w Czeskim Cieszynie). Zmarł nagle w wieku 37 lat w wyniku powikłań zapalenia płuc. 
Jerzy Lewicki - ur. 17 lipca 1899 roku, zm. 29 maja 1965 roku. Dyplom lekarza weterynarii uzyskał w roku 1931 na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. 1 listopada 1932 roku został powołany na stanowisko powiatowego lekarza weterynarii w Cieszynie na miejsce Józefa Halamy (piastował je do września 1939 roku). W latach 1935-37 organizował w Cieszynie w lipcu „Dzień Konia” - cieszącą się uznaniem mieszkańców imprezę, podczas której odbywały się m.in. zawody konne w Gułdowach, w których brali udział jeźdźcy 4 Pułku Strzelców Podhalańskich. Autor artykułów dotyczących zwalczania chorób zakaźnych w śląskiej prasie rolniczej, od roku 1934 sekretarz naukowy śląskiego oddziału Zrzeszenia Lekarzy Weterynaryjnych Rzeczypospolitej Polskiej. Po wojnie sprawował m.in. nadzór nad chłodnią składową w Tychach w ramach Weterynaryjnej Inspekcji Sanitarnej. Zmarł w wieku 65 lat. Karol Węglorz - ur. 1 lipca 1906 roku w Pogwizdowie, zm. 13 stycznia 1987 roku w Cieszynie. Dyplom lekarza weterynarii uzyskał w roku 1931 na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie, a następnie został obwodowym lekarzem w Ustroniu. W styczniu 1933 roku zastąpił lek. wet. Engelberta Sierscha na stanowisku cieszyńskiego lekarza miejskiego oraz kierownika rzeźni („ustabilizowany” na tym stanowsku od stycznia 1934 roku). Od roku 1933 sekretarz obwodu Ligi Morskiej i Kolonialnej w Cieszynie, od roku 1935 wiceprezes cieszyńskiego koła Narodowo-Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy, od roku 1938 prezes Motocyklowego Klubu Związku Strzeleckiego w Cieszynie. W lutym 1937 roku uzyskał tytuł doktora nauk weterynaryjnych na Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Po wojnie był współorganizatorem Służby Weterynaryjnej na Śląsku, aktywnie działał w Zrzeszeniu Lekarzy i Techników Weterynarii. W latach 1945-52 pracował jako p.o. dyrektor Rzeźni Miejskiej w Chorzowie, następnie jako Organ Urzędowego Badania Zwierząt Rzeźnych i Mięsa w zakładach mięsnych w Chorzowie. Następnie do roku 1959 był inspektorem Wojewódzkiego Inspektoratu Higieny i Jakości Mleka i Mięsa w Katowicach, a do przejścia na emeryturę w roku 1973 pracował jako Wojewódzki Weterynaryjny Inspektor Sanitarny w Wojewódzkim Zakładzie Weterynarii w Katowicach. Czynny zawodowo przez długi czas (na emeryturze pracował jeszcze w niepełnym wymiarze godzin w Granicznym Inspektoracie Weterynarii w Cieszynie), w roku 1981 obchodził jubileusz 50 lat pracy zawodowej. Odznaczany wielokrotnie, w tym Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, a w roku 1986 Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł w wieku 80 lat, pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie (sektor XVI / rząd 16 / numer 3). 
 Copyright © Maciej Dembiniok 1999-  |
